De mens als compleet organisme welke ook door een kringloop van geboorte, ouderdom, ziekte en dood heengaat, kan worden beschouwd als een systeem ingebed in een groter systeem. Binnen en buiten deze systemen is er een constante uitwisseling van energie die beweegt in cycli. Ayurveda geeft ons een model voor het begrijpen van de rechtstreekse invloed die de grotere cycli hebben op ons als mensen. Door gebruik te maken van deze kennis, kunnen we ons tot op zekere hoogte leren afstemmen op de externe kosmische en natuurprocessen, en krijgen we de kans om de invloed van onevenwichtigheden binnen onze microkosmos (lichaam en geest) via onze eet- en levensstijl te corrigeren.

De rotatie van de aarde

De rotatie van de aarde is de eerste belangrijke cyclus die beschouwd dient te worden. Tijdens deze omgang ondergaan we ongemerkt de invloeden van elektromagnetische velden veroorzaakt door de verschillende planeten en melkwegstelsels. We ervaren echter directe veranderingen, als gevolg van (de hoeveelheid) blootstelling aan verschillende vormen van licht en andere subatomaire deeltjes. Het ronddraaien van de aarde zorgt voor constante veranderingen in onze waarneming en beleving.

Shakti

Volgens de Vedische leer bestaan er 3 primaire vormen van energie (Shakti).

• De grofstoffelijke energie (Prakriti) – deze manifesteerd zich in de elementen ether, lucht, vuur, water en aarde (Pancha-Mahabhuta’s). Deze opbouwende, onderhoudende en afbrekende energie heeft constante invloed op alles wat we kunnen zien, aanraken en beleven. Het materialiseert energie in structuren, in een oneindige veelzijdigheid van manifestaties die allen aan transformatie en vergankelijkheid onderhevig zijn.
• De fijnstoffelijke energie (Prakriti) – deze bestaat volgens de Vedische leer uit geest (manas), intelligentie (Buddhi) en ego (Ahamkar).
• De hoogste manifestatie van energie (Para-Prakriti: Brahma, Param-atma en Bhagavan, Jiva-atma) wordt gezien als de spirituele levensenergie, de levensbron. Deze energie manifesteerd zich in oneindig veel individuele zielen die in het stoffelijke uitspansel belichaamd worden.

De fijn- en grofstoffelijke energieën hebben sterke invloed op elkaar en dragen bepaalde kwaliteiten (Guna’s) met zich mee. Deze guna’s (geaardheden) worden ook wel de drie leibanden der stoffelijke natuur genoemd. De drie leibanden van de stoffelijke natuur worden in de oude Sanskrit teksten benoemd als: tamas (afbraak, vernietiging, onwetendheid, duisternis, inertia, traagheid, dulheid, etc., etc.), rajas (schepping, voortplanting, passie, drang, motivatie, etc., etc.) en sattva (instandhouding, verzorging, beheersing, kennis, inzicht, etc.,) en zijn op een complexe manier vervlochten met elkaar. Natuurverschijnselen, tijd en wetten zorgen ervoor dat de verhouding van verschillende universele kwaliteiten (guna’s) in relatie tot opbouwende (atomische) structuren kunnen verschillen, hierdoor ontstaat variatie in (gedachte) patronen en (fysieke) vorm.

In de Ayurveda teksten wordt aanvullend gesproken over de bio-energetische kwaliteiten van de atmosfeer, deze worden dosha’s genoemd. De dosha’s worden Vata-dosha, Pitta-dosha en Kapha-dosha genoemd en worden voortgebracht door de 5 elementen aarde, water, vuur, lucht en ether. Vata-dosha bestaat uit de grofstoffelijke elementen ether en lucht. Pitta-dosha uit het element vuur onder de invloed van het element water. Kapha-dosha omvat de elementen aarde en water. Vata zorgt voor verplaatsing en beweging, Pitta voor transformatie en Kapha voor stabiliteit en vaste structuur. De rotatie van de aarde, de invloed van andere planeten, de oerkrachten en variabele samenstelling van guna’s en dosha’s, onze afstemming op deze bio-energetische krachten binnen de atmosfeer en de tijd waarin dit plaats vindt hebben allen een directe invloed op ons functioneren.

De dosha tijdscyclus

Zoals we verschillende cycli kennen, kent elke cyclus zijn eigen natuurlijke ritme. Ook dagen hebben een ritme. Op de verschillende perioden van de 24 uur durende dag hebben de verschillende dosha’s verhoogde invloed op ons functioneren. Elke periode van vier uur wordt gedomineerd door één dosha, en dus beïnvloed door de kwaliteiten van die dosha. Met andere woorden, er is een vata-, pitta- en kapha-tijd van de dag en een vata-, pitta- en kapha-tijd van de nacht. Als je dit begrijpt, kun je activiteiten, voedselkeuzes enz. kiezen die de dominante energie in en om je heen op dat moment ondersteunen. Hoewel de tijden van deze fasen enigszins veranderen met het wisselen van de seizoenen en ook afhankelijk is van de locatie waar u verblijft, volgt hier een algemeen overzicht van de invloed van dosha’s op de verschillende momenten van de dag:

Als je naar balans zoekt/streeft, behoor je rekening te houden met dit ritme en kennis te nemen van de verschillende cycli, zodat je betere afwegingen en beslissingen kunt maken over hoe je de dag kunt indelen met bijbehorende activiteiten. Onze voorvaderen deden dit vaak al. In India was/is het gebruikelijk, om de grootste maaltijd van de dag ‘s-middags te nuttigen. Wanneer de zon het hoogst staat tijdens de middag is het spijsverteringsvuur (Jathara agni) het sterkst.

Shakti

Volgens de Vedische leer bestaan er 3 primaire vormen van energie (Shakti).

• De grofstoffelijke energie (Prakriti) – deze manifesteerd zich in de elementen ether, lucht, vuur, water en aarde (Pancha-Mahabhuta’s). Deze opbouwende, onderhoudende en afbrekende energie heeft constante invloed op alles wat we kunnen zien, aanraken en beleven. Het materialiseert energie in structuren, in een oneindige veelzijdigheid van manifestaties die allen aan transformatie en vergankelijkheid onderhevig zijn.
• De fijnstoffelijke energie (Prakriti) – deze bestaat volgens de Vedische leer uit geest (manas), intelligentie (Buddhi) en ego (Ahamkar).
• De hoogste manifestatie van energie (Para-Prakriti: Brahma, Param-atma en Bhagavan) wordt gezien als de spirituele levensenergie, de levensbron. Deze energie manifesteerd zich in oneindig veel individuele zielen die in het stoffelijke uitspansel belichaamd worden.

De fijn- en grofstoffelijke energieën hebben sterke invloed op elkaar en dragen bepaalde kwaliteiten (Guna’s) met zich mee. Deze guna’s (geaardheden) worden ook wel de drie leibanden der stoffelijke natuur genoemd. De drie leibanden van de stoffelijke natuur worden in de oude Sanskrit teksten benoemd als: tamas (afbraak, vernietiging, onwetendheid, duisternis, inertia, traagheid, dulheid, etc., etc.), rajas (schepping, voortplanting, passie, drang, motivatie, etc., etc.) en sattva (instandhouding, verzorging, beheersing, kennis, inzicht, etc.,) en zijn op een complexe manier vervlochten met elkaar. Natuurverschijnselen, tijd en wetten zorgen ervoor dat de verhouding van verschillende universele kwaliteiten (guna’s) in relatie tot opbouwende (atomische) structuren kunnen verschillen, hierdoor ontstaat variatie in (gedachte) patronen en (fysieke) vorm.

In de Ayurveda teksten wordt aanvullend gesproken over de bio-energetische kwaliteiten van de atmosfeer, deze worden dosha’s genoemd. De dosha’s worden Vata-dosha, Pitta-dosha en Kapha-dosha genoemd en worden voortgebracht door de 5 elementen aarde, water, vuur, lucht en ether. Vata-dosha bestaat uit de grofstoffelijke elementen ether en lucht. Pitta-dosha uit het element vuur onder de invloed van het element water. Kapha-dosha omvat de elementen aarde en water. Vata zorgt voor verplaatsing en beweging, Pitta voor transformatie en Kapha voor stabiliteit en vaste structuur. De rotatie van de aarde, de invloed van andere planeten, de oerkrachten en variabele samenstelling van guna’s en dosha’s, onze afstemming op deze bio-energetische krachten binnen de atmosfeer en de tijd waarin dit plaats vindt hebben allen een directe invloed op ons functioneren.

Cycli van seizoenen en Ayurveda

Zoals de dag een ritme kent, zo geld dit ook voor het jaar. Een jaar wordt onderverdeeld in seizoenen. In India (Bharat) bestaat een jaar uit zes seizoenen, namelijk: Shishira (winter), Vasanta (lente), Grishma (zomer) in Uttarayana ( en Varsha (moesson), Sharad (herfst) en Hemanta (late herfst/winter) in Dakshinayana (Z. Omdat Ayurveda zijn oorsprong vindt in India, worden de bovenstaande seizoensveranderingen voornamelijk waargenomen op het Indiase subcontinent. In het westen wordt het jaar ingedeeld in vier seizoenen. Het seizoenseffect op het lichaam moet worden gecompenseerd volgens het seizoen zelf in relatie tot de constitutie van het individu.

De verschillende seizoenen hebben veranderende invloed op onze spijsvertering. In de zomer wordt het spijsverteringsvuur vergroot en het metabolisme versneld, het lichaam heeft het behoefte aan extra vocht en verkoeling om processen af te remmen. In de winter heeft men meer behoeft aan warmte en zware voeding, dit om het lichaam de hele dag van energie te voorzien en warm te houden als ook reserves op te bouwen. De eerste weken van het voorjaar en de herfst kunnen goed gebruikt worden om te detoxen/ontslakken. Natuurlijk speelt bij het maken van voedselkeuzes ook de basis-constitutie een belangrijke rol.

Bijv.: Het kan nodig zijn dat iemand met een kapha of vata-constitutie tijdens de winter een verwarmend dieet moet volgen. Bij de vata-persoon met als doel om warm te blijven, bij de kapha-persoon om niet te veel aan te komen. En terwijl de pita persoon tijdens de zomer meer heeft aan een verkoelend dieet, is een pita persoon in de winter het best is gediend om een ​​evenwichtig dieet te houden door slechts af en toe verhittend voedsel te eten. Maar…. voor de kapha persoon geld dat hij in de winter juist verwarmend voedsel nodig heeft om zijn metabolisme niet te laten vertragen.

Degenen onder ons, die op zoek zijn naar een betere balans, worden dus geacht rekening houden met de cycli van de natuur. Het volgen van dergelijke  principes wordt met het groeien van inzicht steeds belangrijker bij het nemen van beslissingen over hoe we onze dagelijkse activiteiten moeten uitvoeren.

Een voorbeeld van mondiale bewustwording is dat de meeste mensen het beste gediend zouden zijn, door hun grootste maaltijd van de dag rond het middaguur te nuttigen, dit wanneer het spijsverteringsvuur (pitta in de vorm van Jathara Agni) het sterkst is.

Wat zegt Charak?

Charaka zegt in de Sutrasthana hoofdstuk I vers 41, 42, 43, 46, 47: “Ayurveda is dat wat handelt over goed en slecht, voorspoed en onheil, gelukkig en ongelukkig leven, de handelingen die dit vergroten en laten verminderen, als ook de afwegingen die we in relatie tot deze uiterste in ons leven moeten maken. Ayus betekent de connectie/eenheid van lichaam, zintuig organen, geest en het ware zelf (atman). De Vedische geleerden beschouwen de Veda (kennis) over Ayus als het meest deugdzame. Lichaam, Geest en de Ziel zijn de ‘Tridanda’ (drie pilaren) die de basis voor alles wat bestaat vormen. Alle Vedische kennis heeft betrekking op het leven in al zijn aspecten, met andere woorden, de interactie van deze drie pilaren die zich verder manifesteren in Dravya (materie; ether, lucht, vuur, water en aarde) en Guna (Kwaliteiten), objecten van zintuigelijke gewaarwording en spiritualiteit (zelf-realisatie), waarbij men leert differentiëren tussen het valse ego (ahamkara) en het werkelijke ego (atma).

Het onderwerp van de Ayurveda studie is de Mens of Purusha. De vraag die reist is verder; hoe wordt de mens, geplaagd door ongemakken, ziekte en ellende? Ayurveda biedt op elk moment een antwoord door middel van een voortschrijdend inzicht, een smeersel, een kruid of vergiffenis. De verantwoordelijkheid van de student, betreft dan ook het kunnen geven van een antwoord. De verantwoordelijkheid van de leraar is laten zien dat het antwoord altijd eenvoudig is.