Ayurvedisch koken
Ayurveda benadrukt het belang van Gezond & Lekker eten
De Ayurveda gaat er van uit dat; gezondheid te danken is aan een juiste energiebalans tussen lichaam, geest en leefomgeving. Ziekte komt volgens Ayurveda voort uit een verstoring van deze energiebalans en kan opgelost worden door te veranderen van denk- en voedingsgewoonten. Deze theorie ligt niet ver van de voedingstheorieën van tegenwoordig, maar toch zijn er essentiële verschillen. Ayurvedisch koken komt voort uit de Vedische denkwijze. De Madhava-nidhan (een Ayurvedisch geschrift) geeft aan dat een ziekte zich in eerste instantie in de geest manifesteert en pas na herhaalde foutieve denkpatronen of gedachten (gewetensconflict en bijbehorende emoties) ook laat materialiseren in het lichaam. De geest wordt als het ware gezien als de regisseur van de energieën in het lichaam. De energie in geest, lichaam en de wereld om ons heen heeft drie verschijningsvormen: Vata (impulsenergie), Pitta (vuurkracht) en Kapha (structuurkracht). Volgens de Ayurvedische gedachten is Vata de grootste veroorzaker van onevenwichtigheden en ligt dan ook meestal ten grondslag aan de verschillende vormen van ziekte. Een opgejaagde geest waarbij vata dominant en uit balans is, zorgt dan ook voor verstoorde lichaamsprocessen. Ayurveda gaat ervan uit dat ieder mens een unieke energieverdeling heeft, deze is bij de geboorte bij iedereen optimaal in balans (behalve bij aangeboren ziekte of complicaties). Zodra we groeien raakt deze energie echter uit balans door verstorende elementen uit onze wereld, waaronder dus ook voeding die niet past bij onze constitutie. Een Ayurvedische arts kan aan de hand (pols)diagnose in relatie tot iemands functioneren en gedrag en voorkomen herkennen welke energiesoort (dosha) bij hen het meeste uit evenwicht is. Voor het bijsturen van de uit balans geraakte dosha’s worden vervolgens verschillende maatregelen met betrekking tot de levenswijze, beweging en voeding opgesteld om de energiebalans weer in evenwicht te krijgen. De Ayurvedische denkwijze lijkt veel op onze huidige voedingstheorieën. Ayurveda vindt lichaamsbeweging belangrijk, met name in de vorm van yoga. Overmatig sporten, zoals in topsport, wordt echter gezien als ongezond. Ayurvedisch koken bestaat uit verschillende richtlijnen voor verschillende mensen. Ieder mens, in lichaam geest en ziel is uniek, voedsel wat voor de ene mens geschikt is kan voor een ander juist tot ziekte lijden. Dit heeft dus te maken met de verhouding van de betreffende dosha’s en onze prakruti (constitutie).
Koken & eten volgens je Ayurvedische constitutie
Mensen met te veel Vata, hebben vaak honger op willekeurige momenten en slaan vaak maaltijden over. Te veel Vata uit zich in impulsiviteit, emotionele uitbarstingen, verlies van concentratie, rusteloosheid en een slechte eetlust. Volgens Ayurveda wordt dit veroorzaakt door stress, spanning, lichamelijke uitputting, verslaving, te weinig slaap en emotioneel lijden. Ook te veel koud, rauw of gedroogd voedsel kan leiden tot een overvloed aan Vata. Om je Vata weer in evenwicht te brengen schrijft Ayurveda voor om veel aandacht te besteden aan wat en hoeveel je eet en drinkt .
Pitta-dosha komt van de elementen vuur en water. Bij een teveel aan Pitta in het systeem leef je volgens de klok en heb je een hekel aan tijd verspillen. Je bent makkelijk geïrriteerd, erg ongeduldig en gaat snel over van heetgebakerd naar kwaad, je hebt nogal eens last van driftuitbarstingen. Deze mensen voelen zich volgens Ayurveda vaak uitgehongerd als het eten te laat gereed is. Een Pitta-disbalans ontstaat uit onderdrukte kwaadheid, frustratie of wrok, maar ook door vermoeidheid en stress. Volgens de Ayurvedische denkwijze ligt de oplossing met name in het minderen van voeding dat scherp gekruid, zuur, vet, diep gebakken of gezouten is als ook het opgeven van verslavende middelen.
Kapha-dosha is de laatste van de drie, is ontstaat en wordt gevoed door de elementen water en aarde. Wanneer deze dosha uit balans is heeft dit tot gevolg dat je makkelijk lang in je bed blijft liggen, lijdt aan besluiteloosheid en vaak een sterke drang hebt voor koffie. Je voelt je suf, mat, verdoofd of zelfs depressief. Volgens de Ayurveda zoeken mensen met teveel Kapha emotionele troost door eten. Een overdaad aan Kapha kan ontstaan door terugtrekkingsgedrag na stress en spanning, depressieve gevoelens, het binnenhouden van emoties, onzekerheid, te veel slaap en door zware voeding met te veel suiker, zout, vet en ook gebakken voedsel. Ayurveda adviseert mensen met te veel Kapha meer lichaamsbeweging en minder voedsel met veel suiker, zout en vet.
In het algemeen houdt Ayurvedisch koken in dat je dagelijks, op regelmatige tijden, verse maaltijden neemt die met gezonde aandacht bereidt zijn. De bedoeling is dat je bewust met eten bezig bent. Volgens Ayurveda zijn onbewuste eetmomenten bijvoorbeeld het eten bij de tv, zakenlunches en achter de computer niet aan te raden, ze vestoren de vata. Een andere belangrijke richtlijn is dat de lunch de grootste maaltijd van de dag behoort te zijn en het ontbijt de kleinste. Aangeraden wordt om warm te eten en met regelmaat een glas water drinken wat niet kouder is als de lichaamstemperatuur. Alcohol, drugs en koffie worden afgeraden. Ayurvedische gerechten behoren tevens alle zes smaken te bevatten: zoet, zuur, zout, bitter, scherp en samentrekkend (wrang). Ayurvedische richtlijnen hebben veel gemeen met de richtlijnen zoals we die kennen van de hedendaagse voedingsleer: veel lichaamsbeweging, minder zoet, vet en zout eten, aandacht besteden aan het eten van voedsel etc. Een gezonde, vitale geest is van belang voor een gezond lichaam. Emoties zoals angst, woede, hebzucht, afgunst en jaloerzie verstoren ook de balans in lichaam en geest. In de Ayurveda wordt iedereen geacht zelf verantwoordelijk te zijn voor zijn eigen lijden. Ziekte is het resultaat van verkeerde leefgewoonte, verkeerde denkpatronen, zondig handelen in vroegere tijden als ook in vorige levens. Ons karma en lotsbestemming bepalen dan waneer we een ziekte krijgen en of we deze met behulp van het juiste inzicht te boven komen. Het is ons karma dat we in de omstandigheden terecht komen en een bepaald type lichaam krijgen waarbij het lijkt als of we de ziekte van onze voorvaderen geërfd hebben (genetisch bepaald). Toch vertellen de Veda’s ons dat elk levend wezen lijdt maar uiteindelijk is ieder mens de architect van zijn eigen fortuin en ongenoegen. Ja, het bestaan in de stoffelijke wereld is keihard (denk maar eens aan het ene schepsel dat het andere schepsel opeet voor zijn eigen genoegen). Zoals een wijze uit India eens sprak ’the material world is not a place for a gentlemen’ Toch de Ayurvedische denkwijze is zeer inspirerend en kan mensen met gezondheidsklachten, eetproblemen of overgewicht helpen weer in balans te komen.
Wat acht Ayurveda belangrijk bij voeding
(in relatie tot de maaltijd en iemands constitutie)
- De smaak
- De kwaliteit
- Warm of koud effect
- Olie-achtig of droge voeding
- Vast of vloeibaar
- Bij productkeuze de seizoenen in gedachte houden
Tijdens het Ayurvedische koken gebruikt men zoveel mogelijk verse ingrediënten, zoals: groente, fruit, granen, peulvruchten, noten, melk, rijst, honing en uiteenlopende kruiden. Als het even kan dient men voedsel uit blik, de vriezer of verpakt en voorzien van conserveringsmiddelen te vermijden. Als men eenmaal heeft geleerd heeft Ayurvedisch te koken dan ervaart men dat het een gevarieerde, gebalanceerde en gezonde manier van koken en eten is. Naast traditionele oosterse gerechten kun je dan ook de gemakkelijk de Ayurvedische manier van koken toepassen bij het bereiden van meer westers getinte gerechten.
