Ayurveda, Astma en Voeding
Eén van de (vele) openbaringen tijdens mijn 4-jarige studie Ayurveda bij EISRA, is de pathogenese van asthmatische aandoeningen, of, in ayurvedische termen: de samprapti van SHWASA. Letterlijk betekent Shwasa ‘adem’. Hier kreeg ik eindelijk een gedegen verklarend model voor de samenhang tussen ademhalings- en spijsverteringsproblemen. Zie hieronder: “Hoe ontstaat astma?”. Vanuit mijn orthomoleculaire opleiding en praktijk was ik al enigszins vertrouwd met de relatie tussen voeding en ademhalingsproblemen. Bij astma helpt het bvb. om voedingsallergenen op te sporen die als trigger fungeren (bvb. met een IgG-test), een hypoallergeen en ontstekingsremmend dieet te volgen, en natuurlijke middelen in te nemen die chronische ontsteking onder controle houden. Meestal kan dan na verloop van tijd de gewone medicatie (met de puffers voorop!) worden verminderd.
Ook in onze westerse conventionele geneeskunde dringt de relatie tussen ademhalings- en voedings/spijsverteringsproblemen langzaamaan door. Men weet bvb. dat kinderen met voedingsovergevoeligheden of -allergieën in hun vroege kindertijd meer kans hebben om in een later stadium astmatische episodes door te maken. Ook de relatie tussen ademhalings/omgevingsallergenen en voedingsfactoren bij hooikoorts en allergische rhinitis wordt verder ontsluierd. Eén van de bekendste voorbeelden is de kruisreactie die optreedt bij overgevoeligheid aan berkenpollen en het eten van appels. Als je overgevoelig bent aan berkenpollen, blijf je tijdens het pollenseizoen best ver weg van appels als je je allergische symptomen niet wil verergeren. Wat men ook goed kent in de huidige geneeskunde is het feit dat astma en GERD (gastro-esophageal reflux disease) of brandend maagzuur dikwijls samen voorkomen. Men is het er wel niet over eens waarom dit zo is. Ayurveda levert hiervoor een verklaring.
Hoe ontstaat astma?
“Yada srotansi sannrudhya marutah kaphapurvakha, vishvagvrajti sanrudhstatha shwasan karoti saha” (Su. U. 51)
Mijn kennis van het Sanskriet is dan wel rudimentair, maar dit zou vrij vertaald ongeveer het volgende betekenen: “De oorsprong van Shwasa zit in de maag. Het ‘probleem’ verplaatst zich door de lichaamskanalen die rasa transporteren en raakt gelocaliseerd in de longen”. Als je het schema in bijlage bekijkt zie je dat een foute levensstijl en een fout diëet de worteloorzaken zijn van asthma of Shwasa. Eerst stijgen daardoor zowel vata als kapha. De stijgende vata tast zowel de spijsvertering als de luchtwegen aan. Onvolledige vertering door verlaagde Agni (spijsverteringsvuur) doet ama ontstaan in de spijsverteringskanalen, en ama en verstoorde kledaka kapha worden door hoge vata via de srota’s (micro- en macro-lichaamskanalen) vanuit het spijsverteringssysteem naar de luchtwegen verplaatst. Die luchtwegen zijn door de verhoogde vata reeds droger/harder en gedeeltelijk samengetrokken. Door de toegevoerde kapha en ama gaan ze nog verder verstoppen. De longen krijgen te weinig prana (levenslucht/zuurstof) en noodgedwongen verhoogt het ademhalingsritme: dit is astma. De aangetaste dosha’s zijn vooral Vata en Kapha. Het weefsel dat het eerst getroffen wordt door de stijgende dosha’s is rasa. Van de srota’s worden zowel de annavaha srota’s (spijsverteringskanalen) als de pranavaha srota’s (luchtwegen) getroffen. Het type srota-aandoening is eerst obstructie, en later vimarggagaman (stroming in de foute richting). De ergst getroffen organen zijn de longen. De spijsverteringscapaciteit (Agni) is laag. De schoonheid van dit ayurvedische model zit ‘m opnieuw in de eenvoud ervan. En als je weet hoe een ziekteproces ontstaat, kan je het ook gaan omkeren. Uit het bovenstaande kan je afleiden dat een goede therapie voor asthma naast het vrijmaken van de luchtwegen ook altijd de spijsverteringscapaciteit moet verbeteren.
Ayurvedische behandeling van astma
Het spreekt vanzelf dat eerst de foute dieet- en levensstijlfactoren moeten aangepakt worden. Rekening houdend met de constitutie van de patiënt, dient hij zeker alle vata- en kapha-verhogende voeding en levenswijzen te vermijden. Heel algemeen kan je stellen dat vata vooral verhoogt door koude en droge voeding, onregelmatig eten, onderdrukken van natuurlijke behoeften, teveel fysieke inspanning, enz… Kapha stijgt door overeten, overdag slapen, zware en koude voeding, te vettig eten,… Een licht, makkelijk verteerbaar dieet werkt best. Zie hieronder voor ayurvedische voedingstips. Verder moet constipatie zeker opgeheven worden. Asthma wordt erger bij constipatie, omdat apana vata geblokkeerd zit en dat tast de prana’s aan. Alle emotionele spanningen, overhaasten, grote zorgen, enz…dienen in de mate van het mogelijke vermeden te worden. Zware fysieke inspanningen laat men achterwege omdat ze sterk vataverhogend zijn en daardoor een aanval kunnen uitlokken. Als Agni redelijk is, start de eigenlijke behandeling met het toedienen van oleatie (sneha karma) en warmte (Sveda). Als Agni heel laag is, zal men eerst Agni-verhogende maatregelen moeten nemen vooraleer over te gaan tot sveda en sneha karma. Het toevoegen van olie en warmte maakt de ‘vaste’ opgehoopte kapha vloeibaarder en klaar om makkelijker te worden uitgestoten. In India krijgt de patiënt vervolgens rijst met ghee om kapha te ‘activeren’. Daarna wordt vamana (emesis) toegepast met pippali, saindhava en honing (geen vata-verhogende ingrediënten!) om de opgehoopte kapha te verwijderen, de srota’s te reinigen, en vayu opnieuw doorheen de srota’s te laten stromen. Hierdoor ervaart de patiënt (letterlijk) een grote ‘opluchting’. Het toepassen van vamana lost ook het probleem van ‘brandend maagzuur’ op dat veel volwassen asthmapatiënten ervaren. Lees in dit verband in één van de vorige nummers van Ayurveda Actueel mijn artikel over ‘Urdhwaga Amlapitta’ of GERD.
Na het acute stadium en de initiële behandeling worden verder toegepast:
- Shamana chikitsa met kaphareducerende expectoranten en bronchodilatoren.
- Specifieke rasayana-therapie voor shwasa-problemen.
Een volledige panchakarma voor asthmatici wordt ook toegepast:
- Vamana (zie hierboven)
- Virechana (verwijdert eveneens de overmaat aan kapha, maar naar onderen toe, lost constipatie op en verwijdert toxines).
- Vasti: voor vata-verlaging
Enkele Ayurvedische diëettips
- Papaya: stimuleert Agni, en heft constipatie op.
- Zoete druiven of droge rozijnen/vijgen geweekt in water.
- Geen koud voedsel of dranken.
- Warme soepen met voldoende verwarmende specerijen, knoflook, gember…
- Geen vata-verhogende groenten zoals broccoli, koolsoorten,…
- Wel makkelijk verteerbare pitta-voeding, zoals bvb. spinazie (vezelrijk, verteert goed) en pompoensoorten.
- Niet teveel vlees, roomsauzen, enz… te zwaar verteerbaar.
- Geen overrijpe bananen.
- Vermijd te zure dingen zoals citrusvruchten, pickles,…
- Wees voorzichtig met vis en schaaldieren: allergieën zijn niet uitgesloten.
- Groentensoepen.
- Wortelen, radijs, aardappelen.
- Niet overdrijven met rijst.
- Gedeeltelijk vasten kan helpen om ama te verminderen.
- Vermijd yoghurt: blokkeert de srota’s, doet kapha toenemen en Agni dalen.
- Vermijd kaas.
- Eieren zijn ok, bvb. in omelet (pitta-verhogend).
Enkele toegepaste Ayurvedische kruiden
Kurkuma heft allergische reacties op en is ontstekingswerend. Bij ademhalingsproblemen en asthma is het volgende recept heilzaam: meng ½ tot 1 theelepel kurkuma met 1 theelepel honing, en neem dit mengsel ’s morgens in op een lege maag.
- Haritaki is bruikbaar bij constipatie en ontgifting.
- Pippali is een mucolyticum. Het dankt zijn slijmoplossend vermogen aan de droge en warme eigenschappen.
- Vasaka is een weldaad voor de longen.
- Boswellia serrata wordt ingezet bij ontstekingen in de luchtwegen.
- Pushkarmula heeft een ‘schrapend’ effect.
- Tulsi maakt slijmen vloeibaarder.
- Sirish (Albizzia Lebbeck) is een anti-allergicum bij uitstek. Inzetbaar bij omgevings- en voedingsallergieën en overgevoeligheden.
Ook samengestelde preparaten zijn beschikbaar zoals Allergonil, Sirih plus, Bronchocare, Arjuna (voor het hart: als het hart het moeilijk heeft, stokt ook de ademhaling), Sitopaladi churna (vooral goed voor kapha-mensen met asthmaproblemen). Bij chronische rhinitis en sinusitis is Shadvindhu-olie aangewezen. Shadvindhu wordt toegediend via de neus (nasya) om de srota’s in het hoofd te openen. Bij het bereiden van de maaltijden kan je ook het kant- en klare specerijenmengsel Lung Lover toevoegen.
Auteur: Student Ayurveda Practitioner (Ayurveda Actueel November 2008)
